Ek was baie klein – nog voorskool – toe ons in ‘n klein dorpie in die noorde van Namibia gebly het. Oshakati. Dis ‘n klein plekkie waar die Ovambos hulle vleis ophang in veldslaghuise, natuurlik met ‘n oordosis vlieë wat op elke stuk vleis sit. Dis ‘n plek waar ek as kind kleilat gegooi en babers gevang het in die groot oop shônas. ‘n Shôna is a plat pan wat soms as dit gereën het vol water is. Daardie panne kon kilometers groot wees. Dit was ‘n ongelooflike plek om groot te word as kind.
En dan soos dit ‘n ordentlike Afrikaanse gesin beskoor, was ons hele gesinnetjie elke Sondag in die kerk. Die hele gesin. My pa, my ma, ek en my twee sussies. Die kerkie was ‘n NG kerkie, maar eintlik maar net ‘n sinkplaatgeboutjie met ‘n paar vensters en ‘n preekstoel. Geen lugverkoeling in daardie warm bedompige Namibiese klimaat nie. Ek onthou jy kon nie die dominee hoor nie soos die sinkplaat gekraak het van die son wat op hom skyn. En die vrouens het netjies aangetrek met hoedens op die koppe, en die mans het hulle pakke aangetrek met dasse en al. Die voorste ry was vir die ouderlinge en diakens, en die ander 5 rye was vir die gemeentetjie. Klein, baie klein. Maar ernstig. Die mense het nie gelag nie. Sondag was nie vir lag nie.
My pa was in daardie tyd ‘n diaken. So hy het in die voorste ry gesit elke Sondag. En saam met hom was daar ook ‘n diaken wat aan Tourette Sindroom gely het. Hannes. Ek het baie respek vir siektes, en ek spot nie met hierdie siekte nie, maar wat die dag gebeur het is iets om oor te vertel. Tourette sindroom soos ek hom verstaan is ‘n siekte waar die persoon as hy skrikgemaak word sal vloek of sal rondspring onbeheerds, en dan hou die onbeheerste gedrag nogal aan vir ‘n rukkie totdat die persoon homself weer onder beheer kry. Maar sodra hy weer skrik gemaak word, dan is dit alles weer van voor af!
Jy kan jouself indink dat dit nogal iets is wat die gemiddelde mens sal uitbuit wanneer hulle die geleentheid kry. My pa vertel dat hulle vir Hannes gereeld skrikgemaak het, en dan hop hy rond heen en weer vir ‘n lang ruk sonder ophou, ter vermaak van die groep. En dan sodra Hannes homself onder beheer kry, dan maak hulle hom net weer skrik. Onophoudend.
En so sit ons gesinnetjie toe een Sondag in die kerk. My pa en Hannes sit in die voorste gestoeltes, want hulle is diakens. Ek het ‘n safaripak aan, en my ma en twee sussies het mooi rokkies aan met hoedens. Die dominee was so ‘n lang maer dominee. Besadig. Nooit hard gepraat nie.
En dis warm. Bloedstollend warm soos dit net kan word in Ovamboland. Daardie sinkplaatgeboutjie kraak so elke nou en dan. Die mense sweet. En hulle is moeg en vaak van die hitte. Maar kerk sal ons kerk.
Dominee bestyg toe naderhand die kansel. Snaaks genoeg is die kansel ongemaklik hoër as die res van die gemeente. Hy kyk af na sy kudde. Sag praat hy. Ek onthou ek het so rondom my gekyk en meeste van die mense gesien slaap. Die preek het nog nie eers behoorlik begin nie en meeste van die mense slaap alreeds.
“Gemeente” sê die Dominee. Maar hy trek die woord uit dat dit klink soos “geme-e-e-e-e-e-e-nte”. Dit klink net baie meer dramaties as bloot gemeente. “As jy die dag do-o-o-o-o-o-dgaan, dan gaan jy by ‘n Poort uitkom. En dan gaan daar ‘n engel vir jou wag. En die engel gaan vir jou vra – Wat is jou na-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-m? Wat is jou n-a-a-a-a-a-a-a-am? En as jy jou naam gee, dan is daar ‘n groot Boek waarin hy gaan kyk. En as hy jou n-a-a-a-a-a-a-a-a-m vind in die Boek, dan gaan hy vir jou sê – Kom maar in, broeder! Oor min was jy aangestel, en oor baie was jy getrou.”
Maar toe vat Dominee daardie kansel vas dat sy kneukels so wit word, en sy gesig rooi. Dominee gaan nou duidelik oor na tweede rat toe. En in ‘n hoë toon skree hy uit: “Maar O-w-e-e-e-e-e-e-e, O-w-e-e-e-e-e-e-e, O-w-e-e-e-e-e-e”. As kind kon ek nooit verstaan hoekom hulle so verskriklik dramaties moes wees nie. “As jy by daardie Poort kom, en die engel vra vir jou jou n-a-a-a-a-a-a-a-a-m, en hy soek jou n-a-a-a-a-a-a-a-m in die Boek, en hy kry hom nie…” ’n Lang stilte. Die preek het nou opgebou na ‘n kritiese punt. “Dan gaan hy vir jou sê….U-U-U-U-U-I-I-I-I-I-I-I-I-T-T-T-T-T-T-T!!!!!!
Hy skreeu dit uit volle bors oor die kudde, wys met sy vinger na die gemeente en skop die kansel vas met sy voete dat dit klink soos ‘n kanonskoot deur die sinkplaatgeboutjie. Hy het hom nou bietjie erg ingeleef in hierdie kritiese punt wat hy wil maak. Die hele kerkie skrik wakker. Onbewustelik wys Dominee sy vinger reguit na Hannes….
Hannes skrik wakker van die verskriklike knal, en hy kyk vas in die lang maer dominee wat met ‘n lang vinger reguit na hom wys en met ‘n oop mond dat jy sy kleintongetjie kan sien uit volle bors uit skree: “UIT!”
Hy spring op. Tourette vat nou oor by Hannes. Hy begin bokspring. So asof hy wil dans, maar hy kom nie lekker aan die gang nie. Hy dans rukkerig. Bokspring so daar na die kansel se kant toe. Spring vir ‘n hele tydjie op en af voor die kansel. Die gemeente vergaap hulle aan Hannes. Dominee kyk uit die hoogtes van die kansel af verbaas na Hannes. Hy is die fokuspunt van alle aandag. Hannes hou net aan met bokspring. Dis soos om oor ‘n kruiwa te val – dit hou net nie op nie.
Na ‘n ruk kry Hannes beheer oor homself. Tourette staan terug vir Hannes. Hy loop vinnig uit die kerk uit. Doodse stilte. Dominee besef hy sal moet aangaan met sy preek. Maar waar tel jy hom nou op? Iemand het so pas hier reg voor jou kansel gebokspring. Jou hele preek platgeslaan met ‘n rukkerige dans… En nou moet jy aangaan asof niks gebeur het nie?
Iemand in die agterste gestoeltes kan nie meer sy lag hou nie. Dit hoes en dit proes behoorlik. Dis aansteeklik. Nie lank daarna nie, toe lag daar nog iemand. Naderhand lag almal dat die trane loop. Maar die kerk is tog nie vir lag nie. Hier is ons baie ernstig. Dominee besef hy moet die preek maar afsluit met gebed en kollekte.
Dit was een van my lekkerste en kortste kerkdienste ooit….
Boeta se les
Yanik, oppas vir godsdiens. Dis gevaarlik. Ons dink ons doen die regte ding as ons by die reëls bly wat ons vir onsself stel wanneer dit by godsdiens kom. Maar baie keer sit ons die pot ongelooflik mis. Dis soos die erdekruik en die skat. Die erdekruik (godsdiens) is daar om die skat (jou verhouding met God) te omvat. Niks verkeerd daarmee nie. Maar ons raak so behep met die erdekruik en die vorm daarvan, dat ons vergeet van die skat. En alles gaan tog oor die skat, nie oor die erdekruik nie. As die erdekruik groter en belangriker word as die skat, dan gebeur dit dat ons sing:”Juig al wat leef, juig tot die Heer” maar dit klink soos ‘n klaaglied. Ons sing dit omdat ons moet, nie omdat ons wil nie.
Of soos Oupa wat nie op ‘n tyd kerk toe gegaan het nie. En toe ons hom vra hoekom nie, toe sê hy:”Die dag as die kerk vir hom kan verduidelik hoekom ons geld insamel vir sendingwerk in Afrika, maar nie swartes toelaat in die kerk nie, sal hy weer kerk toe gaan.” Hy het ‘n punt beet gehad, dink ek.
Phillip Yancey skryf ‘n boek – “What is so amazing about grace?” Hy vertel dat ‘n vrou na hom toe kom vir berading. Sy vertel hom met trane in haar oë dat sy ‘n dwelmverslaafde is. En om haar verslawing finansieël te ondersteun, huur sy haar klein dogtertjie uit aan ou mans in die vertrek langsaan. En sy kan nie meer na haarself in die spieël kyk nie. Hy moet haar help. Want sy gaan selfmoord pleeg. Hy vra haar hoekom raak sy nie betrokke by ‘n kerk nie, want sy het ondersteuning nodig. Sy lag vir hom. “Wat dink jy gaan hulle doen as ek vir hulle hierdie storie vertel? Dink jy hulle gaan my aanvaar? ” En Yancey besef net daar – “The church has lost its grace”. Die erdekruik het belangriker geword as die skat. Daar moet ‘n bord staan voor elke kerk met die woorde: “All sinners welcome…”
Lewis was nogal ‘n slim ou dink ek. Ek moet sy goed oor en oor lees tot ek dit begin verstaan. Maar hy sê een ding wat ek dink baie van toepassing is hier:
“I was standing today in the dark toolshed. The sun was shining outside and through the crack at the top of the door there came a sunbeam. From where I stood that beam of light, with the specks of dust floating in it, was the most striking thing in the place. Everything else was almost pitch-black. I was seeing the beam, not seeing things by it. Then I moved so that the beam fell on my eyes. Instantly the whole previous picture vanished. I saw no toolshed, and (above all) no beam. Instead I saw, framed in the irregular cranny at the top of the door, green leaves moving on the branches of a tree outside and beyond that, 90 odd million miles away, the sun. Looking along the beam, and looking at the beam are very different experiences”.
Lees Lewis Boeta – die man verstaan. Hier is nog een:
“Provided the thing is in itself right, the more one likes it and the less one has to “try to be good,” the better. A perfect man would never act from sense of duty; he’d always want the right thing more than the wrong one. Duty is only a substitute for love (of God and of other people), like a crutch, which is a substitute for a leg. Most of us need the crutch
at times; but of course it’s idiotic to use the crutch when our own legs (our own loves, tastes, habits, etc.) can do the journey on their own!
“Duty” is die kleipot, “love of God and other people” is die skat….
Dis vir my baie snaaks dat Jesus heeltyd in konflik was met die Skrifgeleerdes en die Fariseërs. Hy noem hulle witgepleisterde grafte. Hy was die skat. En hulle die erdekruik. En hulle het nie eers die skat erken nie. Want die erdekruik was vir hulle belangriker as die skat. En net om dit nog erger te maak – die erdekruik gaan toe en kruisig die Skat omdat hulle nie gehou van wat Hy sê nie…..!
Onthou altyd dat die skat baie belangriker is as die erdekruik. Hannes het dit onwillekeurig op sy manier vir ons geleer in Oshakati. Daardie dag toe die kerkdiens vroeg gestop is omdat die mense nie kon ophou lag nie.
Moet nooit vergeet nie….Dit gaan alles oor die Skat….!
Lief vir jou
Pappa
