Ons gesinnetjie het afgetrek vanaf Namibië na Pretoria in 1991. Suidwes het so pas Namibië geword. Onafhanklikwording. My pa het gewerk by die SWAUK voordat hy medies ongeskik verklaar is – voordat hy 50 jaar oud was. Die SWAUK (Suidwes Afrikaanse Uitsaai Korporasie) het oornag die NBC (Namibië Broadcasting Corporation) geword. Dit was die verkeerde plek om by te wees as jy blank was en voorheen gepraat het van terroriste. Nou was vryheidsvegters die polities korrekte bewoording. Dit was vir my pa baie moeilik, en ek dink al daardie dinge het maar aanleiding gegee tot sy hartaanval en latere mediese ongeskiktheid.
Hy was ongelooflik lief vir Namibië, en dit was vir hom verskriklik om die land te verlaat en in Pretoria te gaan bly. Ons het afgery, maar hy het afgevlieg. Hy wou nie deur Namibië ry, die land waarvoor ons oor die jare so lief geword het nie.
En toe trek ons in ‘n huisie in Rossouw Straat in. Murrayfield. Pretoria. En daar sit ons toe. Soos meerkatte wat uitkyk by die venster. Wanneer kom die bure dan nou vir ons hallo sê? In ons wêreld kom die hele buurt, of hulle jou nou ken of nie, en kom groet. Dis hoe dit werk! Maar nie hier nie. Ek onthou my pa wat sê:” Nee wat, dis ‘n sleg plek die. Ek gaan nie hier kan bly nie. Ek wil terug Windhoek toe.” Dit was vir hom baie swaar.
Die eerste oggend wat ons wakker word in Pretoria skrik ons wakker van ‘n moerse lawaai. Dit klink asof iemand vermoor word. Toe ons by die venster uitkyk, sien ons dit vir die eerste keer – ‘n hadeda. Ons ken nie sulke goeters in Namibië nie. Ons het ons verstom aan die voël wat so ‘n verskriklike lawaai kan maak. Geen wonder niemand wou vir ons ‘n melktertjie bring nie. Hulle het seker ons al op ‘n afstand gesien en gekatagoriseer as “Die weird Du Toit’s”.
Een oggend toe stap ons buurman af met sy asdrom met wieletjies om dit te gaan los teen die pad sodat die asdrommense dit daar kan optel. My pa gryp ons asdrom en loop vinnig af pad toe. Vandag is sy kans. Hy gaan die asdrom gebruik om uit te reik na sy buurman en homself voor te stel. Maar die buurman skrik toe my pa op hom afstorm en loop vinnig terug huis toe. Ek sal nooit my pa se moedelose stappie terug huis toe vergeet nie. Selfs ons eie buurman wou niks van hierdie Du Toit’s weet nie.
Dit was baie erg vir ons in die begin in Pretoria. My pa wat nie werk nie, en my ma wat die pot aan die kook hou. En ons drie kinders wat ook maar elkeen ons eie stryd gehad het.
Toe eendag vra my pa my om saam met hom te ry. Ek klim saam met hom in ons ou rooi Foxie en ons ry. “Waarnatoe gaan ons, Pa?” vra ek. “Kerkplein – jy moet my kom help met iets…”
Toe begin hy sy storie vertel soos ons ry. “Ek kan nie meer so by die huis sit nie. Jy besef nie die impak as jy skielik nie meer deel is van die ekonomiese stroom nie.” Ek weet hy trek swaar. Sy werk was sy alles, en skielik is dit weggeneem van hom af deur sy gesondheid. En nou sit hy hier in die vreemde, en nie eers die buurman wil met hom praat nie. En die blêddie hadeda skreeu ons wakker elke oggend. En niemand doen die moeite om net ‘n ou koffietjie saam met ons te kom drink nie.
“Ek bel toe die Salvation Army, want ek voel ek moet op een of ander manier ‘n bydrae maak tot die samelewing. Ek kan nie net so sit nie.” Hy het ‘n ongelooflike humorsin gehad. “Soms sit ek en dink, en ander tye sit ek net…” sê hy tong in die kies.
“Ek bied toe die Salvation Army geld aan om vir die arm mense te gee, maar die tannie aan die ander kant sê toe vir my hulle soek nie my geld nie. Hulle het genoeg geld. Hulle soek my hande…”
“Ek skrik eers, maar sy vertel toe verder. Hulle gee elke Vrydagmiddag sop vir die boemelaars op Kerkplein. Daar is genoeg sop, maar hulle het niemand om die sopwaentjie aan ‘n kar met ‘n haak te sleep na kerkplein, dit dan daar af te haak en dan die sop in te skep vir die boemelaars nie. Dis wat ek en jy vandag gaan doen….”
Ek is tjoepstil. Nog nooit in my lewe sop vir boemelaars ingeskep nie. Ons is nie sulke mense nie. Ons gaan kerk toe ja. En ons hou nagmaal. En ons bid. Maar sop self gaan oplaai en dan uitdeel aan boemelaars – dis op ‘n ander vlak.
My pa gaan aan: “Dis maklik om jou geld te gee. Dis moeilik om jou hande te gee…”
Ons kom uiteindelik by die plek aan waar die sop is. Die plek is maar armoedig. Ons haak die sopwaentjie aan die rooi Foxie. Ry kerkplein toe. Die boemelaars staan al daar. Hulle weet elke Vrydag hierdie tyd dan gebeur dinge. Ons haak die waentjie af. Die boemelaars begin vanself in ‘n ry staan. My pa maak die deurtjie van die waentjie oop. Klim in. Gooi die eerste plastiekbakkie vol sop.
Ek is maar huiwerig. Weet nie waar om te vat en waar om te los nie. Maar dan kry ek my “joppie”. Ek skep die sop in, en my pa gee dit vir hulle. Die boemelaars kom in alle vorme. Daar is swartes en blankes en kleurlinge en Indiërs. Daar is van hulle wat ou klere aan het, en daar is van hulle wat lyk asof hulle op pad werk toe is – stop net gou vir ‘n gratis soppie. Daar is dié wat jy die dankbaarheid en soms trane in hulle oë kan sien, en dan is daar die wat nie eers met jou oogkontak maak nie.
Ons ry in stilte terug huistoe. Al die sop is uitgedeel. Waentjie is weer afgelaai. Boemelaars het almal sop in hulle mae. En ons het ons hande gegee.
“Miskien is dit waaroor alles gaan” mompel my pa toe ons inry by ons huis in Rossouw straat. En hy groet toe vir die soveelste keer die buurman wat nooit teruggroet nie.
Boeta se les
Yanik, ons is die sout van die aarde. Sout moet gaan waar daar nie sout is nie. Sout moenie gaan waar daar net nog sout is nie. Ons is die lig van die wêreld. Lig moet gaan na duisternis toe. Nie waar daar net nog lig is nie. Ons is die suurdeeg. Suurdeeg moet gaan waar deeg is. Nie waar daar net nog suurdeeg is nie. En daardie sout, lig en suurdeeg lyk soos hande…
As Oupa nog gelewe het, sou jy hom kon vra. Hy het my hierdie les op sy mooi manier geleer. Op sy begrafnis was al sy matriekmaats daar. Van jarre gelede. En ek kon sien dat hulle vir hom lief was. Miskien omdat hy sulke belangrike lesse eerder deur doen as deur praat oorgedra het.
Sien Oupa se begrafnisbriefie – klik hierop
Lief vir jou
Pappa
