Een van die konsepte wat baie laat eers in my lewe ingekom het, is polariteite. Ja – dis ‘n verskriklike groot woord. Ek sukkel selfs om dit te spel. Maar dit het baie dinge in my ou nietige lewetjie verander.
Toe ek dit die eerste keer raakloop, was dit op ‘n kursus in Johannesburg. Die fasiliteerder vertel ons toe van “the Tyranny of the OR, and the Genius of the AND”. “The Tyranny of the OR” beteken dat jy na sekere dinge in die lewe kyk met ‘n dualistiese denkraam. Die antwoord is of A of B. Maar nie altwee nie. Dit werk vir sekere dinge. Jou potlood val van die tafel af. Die oplossing is eenvoudig – tel dit op! “Problem solved”…
Maar sekere ding in die lewe is nie so eenvoudig nie. Wat maak jy as die oplossing A en B is…? Vat iets so eenvoudig soos asemhaling? Moet jy inasem (A) of uitasem (B)? Jy gaan altwee moet doen. En jy gaan dit perfek moet doen. Want as jy meer inasem as uitasem, of meer uitasem as inasem, dan het jy probleme..
En deur altwee te doen gaan jy nooit die probleem van asemhaling kan oplos nie. Dit is nie oplosbaar nie. Jy gaan vIr die res van jou lewe moet asemhaal. Of jy nou wil of nie. Anders gaan jy vrek. Dit is “the genius of the AND” – wanneer jy die dag besef dat altwee reg is – beide inasem en uitasem. Wanneer jy die dag besef dat daar sekere dinge is in die lewe wat jy doodeenvoudig nie kan oplos nie.
Jy kan dit net balanseer.
Inasem en uitasem.
Nie te dink inasem is die antwoord of uitasem is die antwoord nie. Want dan is jy weer vasgevang in die ‘tyranny of the OR”.
En met hierdie nuwe bewustheid van my het ek al hoe meer polariteite begin raaksien wat ons eerder moet balanseer (“genius of the AND”) as om te probeer oplos (“tyranny of the OR”). Dis mos maar altyd so. As jy ‘n nuwe kar koop dan sien jy skielik daardie karre op die pad. Dit was altyd daar, maar jy is nou net bewus daarvan. Ek lig ‘n paar uit:
“ego vs vulnerability” – Ek sien te veel mense wat heeltemal oorgedonder het aan die “ego”-skaal en glad nie bewus is dat hulle dit moet balanseer met “vulnerability” nie. Dis amper soos die keiser wat nie weet hy is kaalgat nie. Hulle is vasgevang in die aaklige web van “the tyranny of the OR” . Glo as hulle die vuilste grap kan vertel, of die grootste tjor ry, of die grootste wynkelder het, of die meeste geld, dan is hulle die wenner. Min verstaan hulle dat hulle moet inasem ook (“vulnerability”). Hulle is besig om te versmoor in hulle eie ego – die arme bliksems!
“performance vs representation” – wanneer “drop” die “penny” by ons regering, sport en munisipaliteite dat wanneer ons net “representation” nastreef sonder om dit te balanseer met “performance” dat ons dan gaan agteruit boer…? Watter “tyranny of the OR” waarin hulle hulself bevind. Hier sit ons vandag met hoeveel munisipaliteite wat pragtig verteenwoordigend is van die nuwe RSA maar heeltemal bankrot? Hulle besef nie hulle moet uitasem ook nie…
“doing vs being” – ons het vergeet dat ons eintlik “human beings” is en nie “human doings nie”. Ons koppel so ons identiteit aan wat ons doen, en ons status en ons posisie, en nie wie ons regtig is nie. Kyk na ‘n boom. Hy is net – hy doen nie iets nie. Hy verstaan baie beter van “being” as ons arme siele… Hierdie maak ‘n hele nuwe “topic” oor, maar gaan dink bietjie mooi oor die volgende vraag: “Wie is jy..?” Net dit. Nie wat jy doen nie, of waar jy bly nie, of wat jou naam is nie. Nee. “Wie is jy…?”. Jy sal dan agterkom dat die antwoord baie meer te doen het met “being” as met “doing”…Leer om asem te haal…
“giving vs receiving’ – jy kan nie net die hele tyd gee nie, en jy kan ook nie net die hele tyd ontvang nie. Ek sien elke dag van my lewe mense wat vasgeval is in hierdie “tyranny”. Of hulle is leeggegee en probeer nog die laaste druppeltje uittap, of hulle het hulle hele lewe lank net ontvang en nou skielik is daardie kraantjie droog. Nou is is hulle kwaad vir alles en almal. Jy moet altwee…anders gaan jy versmoor! Die koppie moet eers hê voor hy kan oorloop…Leer om asem te haal
Maar dan kom daar soms ‘n polariteit oor ‘n mens se lewe wat jou tussen jou oë slaan. Hard. Ek is mal oor Lewis. Ek dink hy was een van die beste breins op hierdie planeet. Hy stel dit so:
“Aslan is a lion – the Lion, the great Lion” “Ooh” said Susan.”I’d thought he was a man. Is he – quite safe? I shall feel rather nervous about meeting a lion”…
“Safe?” said Mr Beaver…”Who said anything about safe?” ‘Course he isn’t safe. But he is good. He is the King, I tell you…
C.S. Lewis. The Lion, the Witch and the Wardrobe (Chronicles of Narna, #1)
Nie “safe” nie – maar goed.
Inasem …..en dan uitasem……
Altwee……nie A of B nie…
The genius of the AND….
Boeta se les:
Yanik – ek wens dat jy eendag hierdie polariteit baie goed sal verstaan. Die ergste ding wat ooit met jou kan gebeur is wanneer die mense eendag op jou grafsteen skryf: “Hier lê ‘n pa, ‘n man en ‘n kerkganger – regtig ‘n baie nice ou…”
Want “nice” beteken nie noodwendig ruggraat nie. Dit sê niks van ‘n bereidheid om vyande te maak omdat jy bereid was om op te staan vir wat reg is nie. Dit sê eerder dat ander mense se aanvaarding belangriker vir jou was as om die alleenpad van geregtigheid te stap.
Dat “nice” belangriker was vir jou as “truth”…
Onthou altyd dat die DNA van jou Hemelse Pa (die Leeu) in jou is. Hy is nie “safe” nie, maar Hy is goed. Dieselfde DNA wat Dawid daai 5 klippies laat optel het teen Goliat. Gaan lees maar 1 Samuel 17 v 26. Dieselfde DNA as in Elia (1 Konings 18 vs 20-40) wat die Baālprofete in die openbaar verneder het. Dieselfde DNA wat Paulus sy stem laat verhef het in die publiek teen die leiers van Athene (Handelinge 17 vs 16).
Hierdie ouens was nie “nice” nie….
Hulle was nie “safe” nie, maar hulle was goed…
“Expect gentleness from the strong. Cruelty can only come from the weak”.
Wees “gentle”, maar moet asseblief nooit “safe” wees nie…
Ek het vir Kola van Staden ontmoet in 1995 toe ek my internskap by MPI (Militêre Psigologiese Instituut) gedoen het. In Gezina daar in Pretoria-Noord. Hy het ook sy internskap daar gedoen, en ons vriendskap het daardie jaar begin.
Ek het van Kola gehou van dag een af. En ek kon in my jonger jare nooit my vinger daarop sit oor hoekom ek so mal oor ou Kola was nie. Hy was een van my beste vriende. Nou met die grysheid kom die wysheid. As ek so terugdink aan hom, dan weet ek hoekom ek so mal was oor hom. Twee redes. Kola het my waardeer soos ek was – “warts & all” . Nie een oomblik kan ek onthou dat hy iets in my wou verander nie. Nie een oomblik het hy met my probeer kompeteer nie. Nie een oomblik het hy probeer om my te gebruik vir wat hy wil bereik nie. Nie een oomblik het hy probeer om te beïndruk nie. Nooit het hy afgekyk op my nie. Kola was net Kola. En ek was net ek. En dit was reg so.
Die tweede rede hoekom ek so mal oor Kola was, was omdat hy ongelooflike “fun” was. Humor en lag was hoog op die agenda wanneer Kola saam met my was. Ons het soveel dinge saam gedoen. Ons was stout, maar gelukkig nooit lelik stout nie. Ek onthou hoe ek en Kola en ‘n ander vriend van ons, Conrad, eenkeer van Johannesburg af deur is Potchefstroom toe vir die aand. Connie het ‘n “girl” gehad wat daardie tyd vir RAU (Randse Afrikaanse Universiteit) se pluimbalspan teen Potchefstroom gaan speel het. Ek en Kola is saam met Connie die aand Potch toe – ek en Kola om te gaan “kuier” en die plek uit te kyk en Connie om vir sy meisie te kuier.
Kola links, Piet regs
Kola was op sy stukke daardie aand. Hy het uit volle bors vir wildvreemde meisies kliphard sonder enige vrees gesing: ” Met jou in my lewe, kan ek soveel vermag. Dis die aand van die Oujaar wat ek toe geweet het, dat ek vir jou sal wag….”
Ja – Andre Schwartz se song. Ek verklap my ouderdom…
Dit het nie juis ‘n indruk op die meisies gemaak nie, maar vir ons was dit nogal snaaks. Veral om die verbasing op hulle gesigte te sien. En hoe hulle vinnig wegtrippel as hy lostrek.
Conrad se pluimbalmeisie het ‘n vriendin gehad wat hulle toe later die aand aan my voorstel. Ek kon nog nooit baie drink nie. Lippe word dood na die derde bier. Dan praat ek so bietjie snaaks. Ek is eintlik heel nugter, dis net die lippie was so bietjie hang. My vriende ken my so. En toe dit later die aand word, toe word die meisie vir my al hoe mooier en ek trek los en gee haar ‘n soen. Tot my verbasing soen sy my toe terug. En net toe ek dink dinge loop nou mooi, toe spring sy op en hardloop weg. En toe proe ek bloed. Ja – ek het die meisie se lip stukkend gebyt want my lippie was so bietjie dood.
Kola my Kola…
Raar maar waar.
Sy was ook in RAU se pluimbalspan en moes die volgende oggend blykbaar met ‘n dik lip teen Potch se pluimbalspan uitdraf. As daardie meisie ooit hierdie storie lees (“ek kan nie haar naam onthou nie”) , ek is baie jammer dat ek jou lip raakgebyt het. Ek het dit nie so bedoel nie. Ek moes dit vir jou voor die tyd gesê het dat my ou lippie so bietjie dood is. Maar Kola het daardie aand oopgeloop met sy “met jou in my lewe-song” en ek het die fout gemaak om by hom te probeer hou.
Kola was sports. Maak nie saak wat ons gedoen het nie, hy het enige situasie verander in pret. My vaal ou lewetjie ingekleur. As ons op die gholfbaan was, dan het jy gekrul van die lag vir hom. As ons in die Spur was, dan het Kola net moeilikheid gemaak waar hy kom. Dit was ongelooflike “fun” om saam met Kola uit te hang.
Kola
En hy het ‘n diep kant aan hom gehad. Ek onthou vele aande in Johannesburg. Ons het tot vroegoggend rooiwyn gedrink, musiek geluister en gefilosofeer oor die lewe. Dan het hy sy hart oopgemaak oor sy lewe en sy pyn. En sy malligheid was ook maar net ‘n manier om sy seer weg te steek.
Een oggend was ek en hy by ‘n mannegroep – 06h00 op ‘n Saterdagoggend. En toe die groepie bid, toe trek hy eerste los met: “Genade – genade onbeskryflik groot….”. So asof hy met sy Pa praat.
Ek het amper van my stoel afgeval. Kola het verstaan van genade.
Ek was baie lief vir Kola.
Kola soos ek hom onthou….mal soos ‘n haas
En toe op ‘n dag toe sien ek dit gaan nie goed met Kola nie. Dinge het blykbaar nie so lekker geloop by sy huis nie.
Ek kon sien ou Kola trek erge “amps”. Ek het hom die Donderdag nog gesien by GIBS (Gordon Institute for Business Science). Hy het net so voor hom uitgestaar. Ek het vir hom gevra om asseblief dit net rustig te vat. Om nie nou alleen te wees nie. Hy het nou ons nodig. Hy het na my gekyk, geglimlag en gesê: ” Ek is OK, tjom!”
Maar hy was op ‘n ander plek.
Daardie Maandag het ek ‘n oproep gekry van Pieter, sy kollega.
Kola is dood.
Hy het homself opgehang.
Die bediende het hom die Maandagoggend gekry. Yskoud.
Iewers tussen die Donderdag en die Maandag het dinge net te veel geword vir Kola.
En ons was nie daar om hom te help nie.
Ek sou so graag in Kola se pikswart spasie saam met hom wou sit voor hy homself gehang het, en vir hom gefluister het: “Kola – moenie dit doen nie. Jy is nie alleen nie ou maat. Ons is hier vir jou. Ons sal deur hierdie ding kom. Ons sal jou help, ou tjom!”
Met jou in my lewe kan ek soveel vermag…
Maar dit was te laat. Die donker het te veel geword vir Kola. Agter sy lag en sy malligheid en sy menswees was daar net te veel pyn.
Boeta se les
Yanik – Daar is drie goed wat ek geleer het by Kola:
Eerstens – aanvaar mense net soos hulle is. Wees vir hulle lief net soos hulle is. “Warts & all”. Moenie hulle oordeel nie. Moenie hulle probeer beïndruk nie. Moet asseblief nooit afkyk op hulle nie. Leo Buscaglia stel dit so:” I am an apple, and you are a pear. And it is very difficult for an apple to become a pear. So I am not even going to try.”
Moenie van appels pere probeer maak nie.
En as jy ‘n vriend ontmoet wat jou toelaat om ten volle ‘n appel te kan word, besef dat jy olie raak geboor het. Daardie vriende is so skaars soos hoendertande. Hou vas aan hulle en spandeer jou tyd saam met hulle. Hulle verstaan. Soos Kola.
Tweedens – “When you are bored you are most probably boring as hell too”.
Wees “fun”. Maak grappe. Lag.
Moenie swaar deur die lewe gaan nie. Daar is genoeg smartvrate daar buite. Daar is te min mense op die speelveld en te veel toeskouers wat kritiseer. Wees iemand wat die lekker en die lag en die “fun” kan inbring in enige dooie omgewing. Veral in Suid-Afrika. Ons is nie gemaak om heeldag te tob nie. Ons is gemaak om die lewe in al sy volheid te geniet. Doen dit. Moenie terughou nie.
Geniet die lewe! Sing vir mense uit volle bors uit, sonder om bang te wees vir hulle reaksie.
Maar moenie hulle lippe stukkend byt nie. Dis jou pa se area daardie.
Dans in die reën. Soos Kola.
Derdens – Wanneer dit pikswart om jou word en jy op moedverloor se vlakte sit – onthou om jou hand op te steek. Jy is nooit alleen nie. Selfs al voel dit vir jou so. Dit is ‘n leuen. As daar niemand by jou is in jou pikdonker nie, dan is God daar. Maar daar is altyd ook vriende wat by jou sal kom sit en uit hulle pad uit sal gaan om jou te help.
As jy net jou hand sal opsteek. Ek sou daar gewees het vir Kola.
Maar hy het nie sy hand opgesteek nie.
Wees lief vir die appels. Wees mal sonder om lippe raak te byt. En steek jou hand op.
