Eendag vroeg in die oggend stap daar ‘n jong seun langs die see. Deur die vorige nag het duisende klein slakkies uitgespoel op die strand. Hulle lê daar en wag vir hulle gewisse dood. En vir honderde kilometers lê hulle so langs die strand. Die jong man tel ‘n slakkie op en gooi dit in die see. Dan stap hy vrolik na die volgende slakkie toe en gooi dit in die see. En dan nog een. En nog een. Sonder dat hy ophou.
‘n Ou man staan en bekyk die petalje sinies van ‘n afstand af, en trek so liggies aan sy pyp. “Hei boetie” roep hy die jong seun. “Wat maak jy…?”
“Oom – ek gooi hierdie slakkies in die see anders gaan die son hulle verbrand”
“Boetie – maar jy gaan mos nie ‘n verskil maak nie. Daar is letterlik miljoene slakkies op hierdie strand vir kilometers aaneen. Jy mors jou tyd…”
Die jong seun tel toe nog ‘n slakkie op, en gooi dit in die see. “Dit het ‘n verskil gemaak aan daardie slakkie, Oom!”
Leonardo Felice Buscaglia het hierdie storie oor my pad gebring ‘n lang tyd terug toe ek nog jonk en mooi was. En dit het al die jare by my gebly. En lank nadat hy dood is, het hierdie konsep gestalte gekry in die wetenskap. Maar soos wat die wetenskap nou ook maar is, maak hulle dinge baie gekompliseerd. Hulle gee hierdie konsep toe ‘n naam:
“Appreciative inquiry”…
Gaan google dit. Die ding is groot oor die wêreld heen. En daar is definisie op definisie hieroor. Jy sal verlore raak as jy jou arms om die konsep probeer kry. Maar dit is baie kragtig. Die bietjie wat ek daarvan verstaan…
Een van die dinge waaroor ek nie skaam is nie, is dat ek dit nogal kan regkry om dinge te vereenvoudig. Ek mag dit nou maar sê op my ouderdom sonder dat ek bang is dat iemand dink ek is arrogant. Hulle gatte ook. Miskien is dit omdat ek ook maar net so ‘n eenvoudige brein het. Ek sukkel met ‘n konsep, en as ek dit nie kan vereenvoudig dat selfs ek dit kan verstaan nie, dan laat ek dit maar verbygaan, want dit is bo my vuurmaakplek. “It is like trying to explain the Milky Way to an ant…” Jy kan maar probeer soveel jy wil, daardie miertje gaan nooit sy kop knik in begrip nie…
So kom ek probeer hierdie ding vir jou verskriklik eenvoudig vertaal. Die ou model van probleemoplossing behels dat ons ‘n probleem identifiseer. Ons stuur dan ‘n klomp konsultante in met swart tassies en netjiese pakke om vir ons te vertel wat die “AS IS” en die “TO BE” situasie is, en hoe groot die gaping is tussen die AS IS en die TO BE. Dit word dan ‘n aksieplan wat baie nou bestuur word en mense hardloop rond met “laptops” en wyshede en opinies – net om een ding reg te kry….om die TO BE te bereik. Binne tyd en begroting. Sukses word dan gedefinieër as die mate waarin die TO BE bereik is of nie.
Dit is probleemoplossing in ‘n neutedop. Wat is die AS IS? Wat is die TO BE? Wat is die plan? Hoe ver is ons van die TO BE af? Wat moet ons nou doen?
Hou nou vas aan jou stoel. Kom ons draai hierdie konsep heeltemal op sy kop. Verbeel jou dat niemand ooit probeer vasstel wat die AS IS, die TO BE of die aksieplan is om van die AS IS na die TO BE te gaan nie. Verbeel jou ‘n wêreld waar ons net een vraag vra:
“Wat werk…?”
Ons probeer nie bepaal wat die gaping is nie. Ons probeer nie idealiseer oor die perfekte wêreld nie. Ons spandeer nie tyd om die nare AS IS-situasie beter te verstaan nie.
Nee – ons het net een bril. En daardie bril kyk na wat werk. Daardie bril sien net die “magic” in enige individu, span, organisasie, land of wêreld raak. Daardie bril laat nie toe dat die “noise” van dit wat nie werk nie, hom van sy visie en hoop laat verloor nie. En as daardie bril die “magic” raakgesien het, dan eens vra hy vraag 2:
“Hoe kan ons hierdie “magic” meer maak?” Hoe maak ons die volume harder van die bietjie “magic”?
As daar net 1% “magic” lê en die ander 99% is bloed en hare, hoe vat ons daardie 1% en maak dit 2%? En dan 3%? En dan 4%. Want daardie bril verstaan die feit dat eers as jy fokus op wat werk, dat dit wat nie werk nie, of verdwyn of minder raak oor tyd.
Want ons kry waarop ons fokus…
“If we focus on what works, what does not work seems to disappear…”
Dit is “appreciative inquiry” in ‘n neutedop. Dit is die teenoorgestelde van probleemoplossing!
Jy los geen probleem op nie…
Jy maak net meer van dit wat reeds werk….!
Kom ons maak dit nog meer prakties:
Wat sou gebeur met jou in jou huwelik as jy ophou om te fokus op dit wat nie werk nie? Heeldag huil en kerm want hy doen nie dit nie en sy doen nie dat nie. En in die plek daarvan eerder die brilletjie opsit en begin raaksien wat wel werk..selfs al is dit net 2% wat werk? En dan sistematies uit-“figure” hoe om dit na 3% en 4% en 5% te vat…?. En jou energie put uit die “magic” uit, selfs al is dit min? Soos om ‘n slakkie terug te gooi in die see in? Met blydskap! En al jou geld, tyd en energie insit op die bietjie wat wel werk…as wat jy dit gooi in die bodemlose put van die oorweldige aantal dinge wat nie werk nie. En daarmee saam toelaat dat jy gedreineer word deur dit wat nie werk nie…?
Hoekom is ons organisasies nog in die oertye wanneer dit by hierdie konsep kom? Ons vereis van ons mense om elkeen ‘n persoonlike ontwikkelingsplan te hê wat belyn is met wat jy moet doen in jou werk. Maar ons maak seker dat daardie ontwikkeling in areas is waarmee jy nie goed is nie, sodat deur ontwikkeling jy bietjie beter kan word in jou “ontwikkelingsarea”.
Dis soos: “Pietie – jy is baie sleg met onderhandeling. So ons gaan baie geldjies betaal dat jy op ‘n kursus kan gaan om so ‘n bietjie beter kan word met onderhandeling….”
NEEEE…!
Wat van:”Pietie – jy is moer sleg met onderhandeling. Kom ons “face” dit. Ons is nog steeds lief vir jou…Maar jy is uitstekend met fasilitering. Ons gaan ons min geldjies spandeer om jou selfs nog beter te maak in fasilitering. En die onderhandeling ding – dis nie ‘n “issue” nie. Ons bestuur hom. Jou gaan baie meer waardevol vir ons wees as ons dit waarmee jy klaar goed is, selfs nog beter maak..”
Hoekom probeer ons visse te laat vlieg? Of voëls te laat swem? Ek sien te veel mense in organisasies wat met alles in hulle probeer om te vlieg want hulle baas verwag dit van hulle. Maar hulle kom nie in die blêddie lug in nie. Want hulle is visse. Hulle het nie vlerke nie. Hulle is gemaak om te swem, nie om te vlieg nie…
Asseblief base – julle is wreed as julle visse “force” om te vlieg. Hou dadelik op daarmee…Hy gaan nooit vlieg nie! Hy gaan dit ook nie vir jou sê nie. Want hy is bang jy gaan hom “fire” as jy eendag agterkom hy is eintlik ‘n vis! Stop asseblief met simpel kursusse om hom in die lug in te kry! Laat hom swem – dis waarmee hy goed is! Maak hom eerder ‘n beter vis! Dis net goeie bestuur.
Elke keer wat ek in situasies kom wat my “paralyse” omdat daar soveel bleddie slakke op die strand lê, dan probeer ek die vraag vra:
“Maar wat werk…? Daar moet iets tog iets wees…?”
As Malema dreig met volksmoord, dan vra ek: “Maar wat werk..? Daar moet tog iets wees?” Ten spyte van versoeking om soos die ou man maar net liggies my pyp te trek in sinisisme.
As die Proteas hulle gat sien, dan vra ek:” Maar wat werk? Daar moet tog iets wees?” Ten spyte van versoeking om soos die ou man maar net liggies my pyp te trek in sinisisme.
As Ace dreig met nationalisering van die Reserwebank, dan vra ek: “Maar wat werk? Daar moet tog iets wees?” Ten spyte van versoeking om soos die ou man maar net liggies my pyp te trek in sinisisme.
As Steve Hofmeyer nie meer mag sing op konserte nie, maar BFF mag sê dat 5 blankes sal doodgemaak word vir elke swarte wat doodgemaak word, dan vra ek:” Maar wat werk? Daar moet tog iets wees…?” Ten spyte van versoeking om soos die ou man maar net liggies my pyp te trek in sinisisme.
Jy sien – ek is moeg om toe te laat dat die magdom slakkies op die strand my moedeloos maak en maak dat ek niks meer wil doen nie. Want kom ons wees eerlik met mekaar. Daar is flippen baie slakke wat moet water toe, anders gaan hulle vrek. Maar om my pyp saggies te trek en niks te doen nie omdat dit volgens my nie ‘n verskil gaan maak nie, is doodeenvoudig net ‘n “cop-out”.
“Even if I knew that tomorrow the world would go to pieces, I would still plant my apple tree” – Martin Luther
Kom ons gooi die slakkie terug in die water…
Boeta se les:
Yanik – nog lank voordat Buscaglia die storie vertel het en die wetenskap dit later geformaliseer het, het jou Pa dit al geweet. Want in sy liefdesbrief aan jou skryf hy vir jou: “Finally, brothers and sisters, whatever is true, whatever is noble, whatever is right, whatever is pure, whatever is lovely, whatever is admirable–if anything is excellent or praiseworthy–think about such things.” Fil 4 vs 8
Lees hom weer.
Vra Hy nie vir jou en vir my om ons brilletjie op te sit om dit raak te sien wat mooi is nie? Om die “magic” raak te sien nie? Tussen al die seer en die pyn en die bloed en die hare en die frustrasies en die rassisme en die reuk van buskruit en dreigemente en armoede en misdaad en moord en dood en haat en honger en taxi’s…?
Daar is altyd iets wat werk. Altyd.
Gooi altyd die slakkies terug in die see. Maak nie saak hoeveel daar is nie.
Een vir een.
Selfs al lyk dit asof jy geen verskil gaan maak nie. Moenie moed verloor nie.
Jou Pa het dit gedoen toe Hy hier was op aarde. Gaan lees maar.
Jy sal sy voetspoor vind.
Hy het ‘n oog gehad vir slakkies wat op die strand uitgespoel het.
Lief vir jou
Pappa